روشهایی برای تحقیق در علوم اجتماعی ( قسمت اول )

 کار تحقیق در علوم اجتماعی کم وبیش به همان شیوه کار اکتشاف و استخراج نفت صورت می گیرد.در واقع موفقیت یک پروژه استخراج نفت تا حد زیادی به مطالعات مقدماتی که پیش از عملیات حفاری صورت میگیرد بستگی دارد .این فرآیند را می توان به فرآیند تحقیق اجتماعی تشبیه کرد. این مطالعات مقدماتی اصطلاحا «اکتشافی» گفته می شود. محقق اجتماعی قبل از هر چیز باید توانایی طرح ریزی و به کارگیری وسیله آشکار سازی واقعیت ، یعنی روش کار در وسیع ترین معنای کلمه را داشته باشد. روش مجموع ساده فنونی نیست که باید آن را همان طورکه هست به کار برد ، بلکه منظور از روش در اینجا بینش کلی ذهنی است که در هر مورد کار تحقیق ، باید آن را از نو ابداع کرد. وقتی محقق حرفه ای یا مبتدی در کارش با مشکل بزرگی مواجه می شود دلایلش بیشتر از روش شناختی در بینش کل ذهنی است محققانی که در چنین بن بستی قرار میگیرند مشکلاتشان را کم و بیش به یک صورت ابراز می کنند.

• نمیدانم اصلا در کجای کار هستم
• سر رشته کارها از دستم دررفته است
• نمی دانم اصلا دنبال چه هستم
• برای ادامه کار هیچ راهی به نظرم نمی رسد

اطلاعات زیادی جمع کردم … اما نمی دانم چگونه از آن ها استفاده کنم

روش ها و فنون تحقیق اجتماعی به دانشجویان کمک کرده که بینش علمی پیدا کرده و به شناخت علمی برسند این برداشت یک دانشجوی کارشناسی است در حالی که حتی برای یک پژوهشگر حرفه ای و با تجربه بسیار دشوار است که به شناخت حقیقی تازه ای دسا یابد که رشته علمی اش را پیش ببرد . در آغاز یک تحقیق یا کار عملی ، سناریو یکی است . پژوهشگر می داند که می خواهد فلان مسئله را بررسی کند ، اما نمی داند چگونه ! این آشفتگی آغاز نباید مایه نگرانی باشد ، آنچه اهمیت دارد این است که باید بدون تاخیر زیاد و البته با موفقیت از این حالت بلاتکلیفی خارج شد. برای موفقیت ابتدا باید ببینیم چه کارهایی را نباید کرد

عارضه است که از بلعیدن سریع و حریصانه مقدار زیادی کتاب ، مقاله یا داده های آماری به بار می آید. این شیوه آغاز کار خیلی زود باعث درماندگی ، سر در گمی و حتی سرخوردگی محقق می شود .شتاب یا بهتر بگوییم به پیش تاختن در کار تحقیق نه تنها بی فایده بلکه زیان بخش است .

کارهایی که نباید در امر تحقیق انجام داد

شتاب زدگی ( در 3 صورت مختلف مطرح است )

الف ) کتاب زدگی یا آمار زدگی ب ) بن بست در فرضیه ها ج) به کار بردن کلمات مطمئن ، دهن پر کن ،و تو خالی

برای رسیدن به بهترین نتیجه پیوسته باید کوتاه ترین و ساده ترین راه را برگزید .( زیر بار یک کار سنگین بدون دانش نباید رفت ) زمانی پیش می آید که محقق قبل از تدوین فرضیه های تحقیق و قبل از آنکه دقیقا بداند در جستجو چیست ، شتاب زده به جمع آوری اطلاعات و انتخاب و آماده سازی فنون تحقیق می پردازند . لذا قبل از هر اقدامی باید برای جمع آوری اطلاعات باید طرح تحقیق را تدوین کرد .

این نقص به ویژه در بین پژوهشگران تازه کاری مشاهده می شود که مرعوب محافل دانشگاهی و تصوری که از علم دارند شده اند . آن ها برای آنکه شان و منزلتی برای خود دست و پا کنند گمان می کنند که حتما باید به مسائل مهم بپردازند ، کلمات مطئطن و دهن پر کن به کار ببرند و بر همان سیاق نیز استدلال کنند.