روشهایی برای تحقیق در علوم اجتماعی ( قسمت دوم )

یک شیوه خوب شروع کار تحقیق

نخستین مساله ای که پژوهشگر با آن روبرو میشود ، دانستن این است که چگونه کار تحقیقی اش را درست شروع کند. همیشه نمیتوان به آسانی رویدادهای مهم اجتماعی یا مشغله ذهنی مبهمی را به صورت یک طرح تحقیق اجرا شدنی در آورد .

دشواری درست شروع کردن کار تحقیقی غالبا از این خیال مایه میگیرد که یک طرح تحقیق باید از گام اول کامل و بی نقص باشد . اما این تفکر نادرست است ، یک تحقیق بنا به تعریف، ” جستجو در راستای شناخت بهتر” است . یعنی میبایست آن را آنطور که هست پذیرفت یعنی با همه کاستیها، تردیدها ، خطاها و عدم یقینش.

برای شروع خوب یک کار تحقیقاتی ، محقق باید هرچه سریعتر خط راهنمای حتی المقدور روشن انتخاب کند تا بتواند کارش را بدون معطلی شروع کند. بر اساس دلایل تجربی پیشنهاد میشود که محقق ، طرح تحقیقی اش را با یک پرسش آغازین شروع کند ، که به دقیقترین وجه ممکن پاسخگوی آنچه که او در طلب دانستن، آشکار کردن و بهتر فهمیدن آن است بیان کند.

اگرچه بسیاری از محققین در برابر این پیشنهاد مقاومت به خرج میدهند ، اما بهتر است قضاوت درباره آنرا به زمانی که از کم و کیف آن به خوبی آگاه شدند موکول نمایند. همچنین لازم به ذکر است که بیشتر محققان مشهور در ارائه طرح تحقیقی شان به صورت پرسشی ساده و روشن تردید نمیکند.

معیارهای یک پرسش آغازی خوب

عنوان نمودن طرح تحقیقی به صورت یک پرسش آغازی وقتی مفید است که این پرسش به طرز درستی تدوین شده باشد. و این کار لزوما کار آسانی نیست چرا که یک پرسش آغازی باید خصوصیاتی داشته باشد . در واقع پرسش آغازین نخستین وسیله ای است که گسستن از پیش داوریها و سوابق ذهنی را باعث میشود.

در اینجا با بررسی پرسشهای برگزیده که معرف خطاهای رایج هستند به معرفی این خصوصیات میپردازیم.

• 2-1.صفات روشنی

پرسش 1 : دگرگونی ها در آمایش فضای شهری چه بازتابی در ساکنان دارد ؟

تفسیر : این پرسش خیلی مبهم است ، منظور از ” دگرگونی ها ” ، ” زندگی ساکنان ” مشخص نیست.فهرست تفسیرهای احتمالی این پرسش بسیار مبهم را که اطلاعات دقیقی از مقاصد طراح آن را ارائه نمیدهد به آسانی میتوان ادامه داد.

اگرچه اغلب ضروری است که کلمات مدرج در گزاره یک پرسش آغازی را یک به یک تعریف کرد ، اما این دلیل نمیشود که از ابتدا برای فرمول بندی روشن گزاره ی پرسش آغازی کوشش نکرد.

یک راه حل ساده برای اطمینان از روشنی پرسش آغازی مطرح نمودن سوال در حضور جمع کوچکی از اشخاص – بدون تفسیر آن – است ، بدین ترتیب پرسش وقتی دقیق و روشن باشد تفاسیر سایرین از آن با مقاصد طراح پرسش همگرا و همسو میشود.

همچنین پرسش میتواند دقیق و روشن باشد ولی در عین حال میدان تحلیل آن بسیار وسیع باشد.

• 2-2.صفات عملی بودن

پرسش 2 : آیا میان کارایی مدیران واحدهای تولیدی بخش خصوصی و مدیران بخش دولتی تفاوت معناداری وجود دارد ؟

تفسیر : محقق وقتی به طرح پرسشی میپردازد میبایست نه تنها از صلاحیت علمی آن بلکه از میزان وقت ، پول ، امکانات لجیستیکی که به اجرای طرح تحقیقی نیاز دارد مطمئن شود.

مطمئنا یک محقق که برای تز پایان نامه اش امکانات محدودی دارد نمیتواند از عهده ی اجرای طرح تحقیقی در قوه ی امکانات یک مرکز تحقیقاتی برآید.

• 2-3.صفات مناسبت یا بجا بودن

پرسش 3 : آیا شیوه ای که نظام مالیاتی در کشور ما سازمان یافته از لحاظ اجتماعی عادلانه است ؟

تفسیر : طراح در این پرسش قصد دارد آرا از لحاظ اخلاقی داوری کند و این دیدگاه بیرون از صلاحیت علوم اجتماعی است. به طور کلی یک پرسش وقتی صیغه اخلاقی دارد پاسخ آن تنها به اعتبار نظام ارزشی پاسخگو با معنا باشد.

ارتباط میان تحقیق اجتماعی و حکم اخلاقی بسیار پیچیده و تنگ است. در کار تحقیق ، واقعیت آن طوری که هست باید تحلیل شود نه آنگونه که محقق مایل است باشد.

بنابراین ، میتوان ارزشها و هنجارهای اخلاقی را به عنوان موضوع تحقیق انتخاب کرد ، اما تحلیل ها نباید با قضاوتهای اخلاقی امیخته شود.

پرسش اغازی خوب نباید در پی صدور حکم اخلاقی باشد و هدف آن قضاوت نیست بلکه فهمیدن است.

به طور کلی پرسشهای آغازی خوب پرسشهایی هستند که محقق بر مبنای آنها میکوشد ، فرایندهای اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و یا فرهنگی را آشکار نماید.

فرایندهایی که به کمک آنهای میتوان پدیده ها و رویدادهای قابل مشاهده را بهتر فهمید و درست تر تبیین کرد. همچنین پاسخهایی که این پرسشها طلب میکنند بسیار متنوع اند.

کار عملی: فرمول بندی پرسش آغازی

اگر به تنهایی یا در گروه در صدد شروع یک کار تحقیق اجتماعی هستید یا میخواهید در آینده ای نزدیک به اینکار مبادرت کنید ، میتوان این تمرین را به عنوان نخستین مرحله این کار در نظر بگیرید.

برای اینکار بدین ترتیب عمل کنید :

 یک پرسش آغازی مطرح کنید.

 این پرسش را با دوستان و همکارانتان بیازمایید تا مطمئن شوید که روشن و خالی از ابهام است و همه آنرا به یک صورت میفهمند و برداشت یکسانی دارند.

 مطمئن بشوید که صفات دیگر پرسش آغازی ( عملی بودن و مناسبت ) راه هم واجد باشد.

در صورت اقتضا پرسش را دوباره فرمول بندی کرده و مجموع اینکارها را از سر شروع کنید.

• روش هایی برای تحقیق در علوم اجتماعی – قسمت اول»

• خلاقیت خود را پرورش دهید»

• نکات مهم در ارائه مطلب»

• چند نکته و عبارت در مورد مذاکره

              • لوله پلی اتیلن و زلزله »

• مشخصات فنی خطوط لوله پلی اتیلن »

• استاندارد لوله آتشنشانی FM Approvals جهت لوله پلی اتیلن »