فاکتورهای اصلی آب برای پرورش ماهی

بدون شک ماهی یکی از بهترین غذاهای موجود در جهان می باشد که برای سلامت انسان بسیار مفید می باشد، حتی اگر شما ماهی های پرورشی مانند قزل‌آلا را هم مصرف کنید، می ‌توانید سیستم ایمنی بدن خود را قوی تر کنید . برای پرورش ماهی عواملی لازم و ضروری است و از مهمترین این عوامل آب است، آب به عنوان تنها زیستگاه آبزیان، مهمترین بخش در پرورش ماهی به شمار می آید چرا که گردش آب یکی از ابزارهای رشد و افزایش تولید ماهی می باشد. آب مطلوب و مناسب پرورش ماهی، آب زنده یا آب قابل زیست است که دارای موجودات زنده می باشد و تولیدات طبیعی آن مصرف تغذیه ماهی می شود. آب چاه های عمیق، آب زنده نیست زیرا فقط حاوی املاح معدنی می باشد و موجودات زنده در آن دیده نمی شود. مهمترین منابع آبی که در پرورش ماهی مورد استفاده قرار میگیرد آب چشمه ها می باشد که دارای ویژگی های خاصی هستند و چشمه ها خود شامل انواع سقوطی، حوضچه ای، بینابینی و گسترده می شوند. برای استفاده حداکثر از منابع ، در مرحله اول باید از هدر رفتن آب جلوگیری کنیم ، بدین منظور اقدام به ساخت حوضچه ها و کانالهایی برای ذخیره آب و انتقال آن به مزارع می نمایند که با توجه به وجود این مخازن، ذخیره آب و همچنین شبکه های آبیاری و زهکشی و کانالهای ساخته شده به وضوح مشاهده می کنیم که منابع خوبی از آب بصورت ارزان و اقتصادی در اختیار قرار می گیرد.

در این راستا روش صنعتی یعنی استفاده از قفس های پلی اتیلن یکی از فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری در حوزه شیلات به حساب می آید با انتخاب این قفسها که که در طرح و اندازه های گونگونی وجود دارد می توانند بخشی از آب دریا، سراب، آب پشت سد و… را از اطراف و کف توسط ابزارهای مختلفی مثل توری با چشمه های مختلف محصور کنند ، پایین بودن هزینه، چند منظوره بودن، انعطاف در جابجایی و سهولت در بررسی کیفیت تغذیه ماهیان از مزیت های قفس های پلی اتیلن می باشد و بی شک استفاده از قفس های پلی اتیلن ، شرکت پارس پلی اتیلن کیش برای به کارگیری روش صنعتی که در دهه های اخیر استفاده می شود سود آوری و اشتغال زایی بیشتری را برای پرورش دهندگان ماهی به همراه خواهد داشت. و از مهمترین نکاتی که در انتخاب محل احداث مزرعه پرورش ماهی باید در نظر داشت در امان بودن از هرگونه آلودگی و سمومی است که عمدتا از پساب مزارع کشاورزی به دلیل استفاده از حشره کشها و آفت کشها به وجود می آیند که جهت دفع آفات نباتی استفاده می شوند . همچنین عامل تاثیر گذار مثبت در آب حاوی ماهی پرورشی میزان اکسیژن و سرعت جریان آب است و از عوامل منفی در این زمینه؛ دمای بالای محیط ، شوری و سختی آب و بالا بودن PH است ، که با توجه به داده های به دست آمده مانع از مطلوبیت آب در پرورش ماهی است. هر کدام از این عوامل مثبت و منفی آب تاثیری بسزا در رشد و پرورش ماهی دارندکه نیاز به توجه مدوام به آنها در امر پرورش ماهی می باشد.

و اما عوامل موثر آب که در زندگی ماهی ها اثر متقابلی دارند:

– دما

ماهی موجودی خونسرد است و شدت متابولیسم و فعالیت زیستی آن به دمای آب بستگی دارد. از آنجا که ماهیان به انواع سرد آبی و گرم آبی تقسیم می شوند ، تنظیم درجه حرارت دمای آب در گونه های مختلف ماهی متفاوت می باشد به طور مثال ماهیان سرد آبی به اکسیژن محلول بیشتری در مقایسه با ماهیان گرم آبی نیاز دارند.

– اکسیژن

اکسیژن محلول در آب نیز یکی از عوامل موثر برای پرورش ماهی می باشد .

میزان اکسیژن محلول در آب با 3 عامل نسبت معکوس دارد :

الف) میزان اکسیژن محلول در آب با در جه حرارت نسبت معکوس دارد.

ب) میزان اکسیژن محلول در آب با شوری و غلظت املاح نسبت معکوس دارد .

ج) میزان اکسیژن محلول در آب با ارتفاع نسبت معکوس دارد.

   

– اسیدیته

اسیدیته آبهای طبیعی و آلوده نشده در حد خنثی قرار دارد . توجه داشته باشید که آبهای اسیدی غیر آلوده از بستر سنگهای آذرین عبور کرده و آبهای قلیایی غیر آلوده حاصل عبور آب از روی تشکیلات آهکی است.

 

– شوری آب

برای اینکه متابولیسم و رشد ماهی تنظیم شود از نمک استفاده می شود . همچنین نمک به عنوان ماده ای ضدعفونی کننده موجب کاهش قارچها و انگلها و باکتریها در استخرها و محیط پرورش می شود.

 

– کدورت آب

عامل اصلی ایجاد کدورت در مراکز تکثیر ماهیانی که از منابع آبی رودخانه ها استفاده می کنند ، گل و لای و ذرات رس است .در حالتهای سیلابی شدن رودخانه ها مقدار ذرات معلق به 20 گرم در لیتر می رسد و این برای ماهیان کشنده و باعث بروز بیماری های ثانویه و رشد قارچها و باکتریها است.

– قلیائیت آب

وجود یونهای کربنات در آب قلیائیت نام دارد . یونهای کربنات باعث افزایش خاصیت تامپونی آب شده و با تغییرات اسیدیته آب که معمولا در طول شبانه روز اتفاق می افتد مقابله می کند .اسیدی و قلیایی بودن آب بر اثر دی اکسید کربن تنفس ماهی در حال نوسان است.

– سختی آب

سختی آب عمدتا مربوط به نمک های کلسیم و منیزیم است .سایر فلزات محلول در آب نیز نظیر آهن، مس، روی و سرب نیز در سختی آب تاثیر دارد ولی چون در آبهای طبیعی مقادیر این فلزات بسیار اندک است لذا در محاسبه سختی منظور نمی شود .ولی عموما درجه سختی بر اساس اندازه گیری غلظت کربنات کلسیم CaCO3 است.

– دی اکسید کربن

غلظت این گاز در جو کم است . در نتیجه در آبهای طبیعی نیز به مقداری کمی وجود دارد ولی میزان حلالیت دی اکسید کربن در آب زیاد است . بطوری که حلالیت آن در آب حدود 30 برابر حلالیت اکسیژن است .این گاز در اثر عمل تنفس موجودات آبزی و اکسیداسیون زیستی مواد آلی در آب منتشر می شود.

 

– نیتروژن

 نیتروژن (N2) یک گاز بی اثر در پرورش آبزیان تلقی می شود ولی اگر آب مورد استفاده در تکثیر و پرورش ماهیان از حد بالایی نیتروژن برخوردار شود باعث بیماری به نام حباب گازی می شود.

– آمونیاک

   آمونیاک (NH3  ) به عنوان محصول نهایی تجزیه پروتئین ها توسط ماهیان و بی مهرگان به محیط آب دفع می شود . آمونیاک یک ماده سمی و خطرناک در تکثیر و پرورش ماهی است. برخی از گونه ماهی ها به غلظت های کم این ماده نیز حساس هستند .

– نیتریت

   نیتریت (NO2) نیز یک ماده سمی و خطرناک در تکثیر و پرورش ماهی است که در اثر اکسیداسیون آمونیاک به وسیله نوعی باکتری به وجود می آید .اثرات سمی نیتریت به کاهش تبادلات اکسیژنی و آسیبهای بافتی در ماهی را  سبب می شود.

–  نیترات

  نیترات(NO3) در اثر اکسیداسیون نیتریت با نوعی باکتری به وجود می آید نیترات در غلظتهای کم برای ماهی خطرناک نیست ولی اگر در سیستم های مدار بسته سطح آن افزایش یابد موجب کشته شدن ماهی می شود.

–  سولفید هیدروژن

این ماده به وسیله نوعی باکتری در شرایط بی هوازی تولید می شود . درواقع این باکتریها گوگرد آب را مصرف می کنند و سولفید دفع می کنند . این ماده بسیار سمی و خطرناک است و اثرات سمی آن در درجه اول باعث کاهش اکسیژن می شود .

–  فلزات سنگین

فلزات سنگین از قبیل جیوه ، مس، روی و آهن ترکیبات بسیار خطرناکی  هستند که امروزه به علت   آلودگی  منابع آبی با انواع فاضلابها وارد منابع آب می شوند . وجود فلزات سنگین به هر مقدار امکان دارد مشکل ساز نباشد ، ولی می تواند در گوشت ماهی ها ذخیره شود و به مصرف کننده های نهایی یعنی انسانها منتقل شود.

هر چند باید به این نکته اشاره کرد که  تنظیم این موارد برای  آب مناسب پرورش ماهی ها در گونه های مختلف ماهی متفاوت است و باید برای تشخیص اندازه و تنظیمات دقیق از نظر متخصصان در این زمینه بهره برد .