این روزها هر نشریه تخصصی مدیریت و حتی هر روزنامه ای را که باز می کنم، حتما آگهی مربوط به برگزاری دوره MBA توسط یک دانشگاه یا موسسه جدید را می بینم. ظاهرا برگزاری دوره MBA به یکی از پرسودترین کسب و کارهای مربوط به آموزش تبدیل شده است. دوره هایی که من می بینم از دوره های استاندارد و معتبری مثل دوره سازمان مدیریت صنعتی هستند تا دوره هایی با عناوین بسیار عجیب و غریب؛ مثلا MBA حسابداری! دوره های دانشگاهی که از طریق کنکور دانشجو می گیرند هم به جای خودشان. سوال اصلی این روزها این است: از میان این همه دوره MBA، بهترین دوره متناسب با نیازها و شرایط من کدام است؟

با توجه به اینکه بارها این سوال از من پرسیده شده، من سعی کردم چند معیار ساده را برای این ارزیابی تدوین کنم. به نظر من چهار معیار اساسی برای ارزیابی و انتخاب دوره های MBA مهم اند:

1- برنامه درسی: چیزی که در دوره های اصلی MBA نسبت به دوره های معمولی مدیریت مهم است؛ کاربردی بودن درس هاست؛ بنابراین در مقایسه دوره ها یکی از کلیدی ترین معیارها، میزان کاربردی بودن درس های ارائه شده است. در اینجا منظورم مقایسه در سطح فهرست درس هاست. در دوره های MBA معمولا چند درس بسیار کلیدی وجود دارند که وجودشان حتما ضروری است.

این درس ها از نظر من اینها هستند: اصول و مبانی مدیریت، استراتژی، مدیریت مالی، مدیریت منابع انسانی، بازاریابی، رفتار سازمانی و سازماندهی. اگر دروسی مثل تحلیل سیستم، مدیریت ریسک، مدیریت پروژه و مدیریت تکنولوژی هم در برنامه درسی باشند که دیگر عالی است! در مقابل، در بسیاری از دوره ها درس هایی وجود دارند که من هم در دوره دانشگاه امیر کبیر گذراندم شان؛ ولی واقعا به هیچ درد MBA نمی خورند؛ مثلا اقتصادسنجی یا مهندسی ارزش، این درس ها نمره منفی دارند!

2- اساتید دوره ها: قرار است شما از زبان اساتید دوره ها دروس دوره MBA را یاد بگیرید. برای ارزیابی رزومه اساتید به نظرم دو معیار کلیدی وجود دارد: یکی اینکه اساتید باید حتما دارای سوابق مشاوره ای یا اجرایی در حوزه مدیریت باشند؛ استاد دارای بالاترین درجات علم دانشگاهی اما بدون تجربه اجرایی، به هیچ درد MBA نمی خورد. دومین معیار هم داشتن سابقه تدریس در دوره MBA است؛ که اگر در دوره های معتبر داخلی یا خارجی و مخصوصا دوره های دانشگاهی MBA باشد چه بهتر. مهم نیست که استاد دوره آدم معروفی هست یا نه؛ رزومه او گویای همه چیز است.

3- سیلابس دروس و زمان مورد نیاز برای تدریس مطالب: سیلابس دروس نشاندهنده مطالبی هستند که قرار است شما در این دوره یاد بگیرید. برای ارزیابی سیلابس دروس، می توانید سیلابس دروس دوره دانشگاه صنعتی شریف را ببینید و از آن به عنوان خط کش ارزیابی تان استفاده کنید. فقط یک نکته کلیدی در اینجا وجود دارد و آن هم زمانبندی دروس است. جدیدا – به ویژه در دوره های غیرآکادمیک – برگزاری دوره های مثلا فشرده مد شده که مدعی هستند ظرف مثلا بیست ساعت شما را «استراتژی من» می کنند.

من از نزدیک که این دوره ها را تجربه نکرده ام؛ اما چیزی که از تحصیل در دوره MBA به یادم مانده این است که در یک دوره استاندارد با 16 جلسه سه ساعته هم همیشه مطالب اساسی بسیاری ناگفته می ماندند؛ مخصوصا در درس هایی مثل استراتژی، بازاریابی یا مدیریت منابع انسانی، به دلیل تجربیاتی که عموما دانشجویان از قبل داشته اند سر کلاس ها کلی بحث به وجود می آید که اتفاقا این گفتگوها هستند که باعث می شوند آدم از درس، نکات بسیار بیشتری را یاد بگیرد. در این دوره های فشرده با تعداد ساعات بسیار کم، عملا داشتن چنین تجربیاتی سر کلاس غیرممکن است؛ تازه اگر استاد از نظر تدریس مطالب، وقت کم نیاورد!

4- هزینه دوره ها: یک نگاهی به جیب تان بیندازید و یک نگاهی هم به آینده. اینکه گرفتن مدرک MBA قرار است چه عایدی برای شما داشته باشد. حتی اگر تحلیل هزینه – فایده مالی هم برایتان مهم نیست؛ به این توجه کنید که MBA قرار است چه کمکی به شما بکند. اگر یک مدیر اجرایی هستید، آیا قرار است با MBA گرفتن، مدیر بهتری باشید؟ آیا می خواهید یک مشاور مدیریت شوید؟ آیا قصد دارید کسب و کار خودتان را راه بیندازید؟ به این سوال فکر کنید که آیا هزینه یک دوره MBA برای شما ارزش لازم را دارد؟ به عنوان یک ملاک ارزیابی بد نیست بدانید در حال حاضر هزینه یک دوره آکادمیک دو سال و نیمه در بهترین دانشگاه های ایران (یعنی شریف و تهران و امیرکبیر) بین 15 تا 20 میلیون تومان و حتی بیشتر است. تازه اینها دوره هایی هستند که مدرک معتبر دانشگاهی به شما می دهند و از اساتید بنام و بزرگ مدیریت در ایران بهره می برند. حال این هزینه ها را مقایسه کنید با تعداد زیادی موسسه مدعی دیگر.