آبیاری قطره‌ای ( آبیاری موضعی )

آبیاری قطره ای یکی از روشهای پیشرفته از سیستمهای آبیاری تحت فشار می باشد که در آن آب بوسیله ی فشاری که توسط پمپ و یا اختلاف ارتفاع به وجود می آید وارد مجموعه یا سیستم لوله کشی شده و توسط قطره چکانها به صورت قطره در پای بوته ها یا درختان میوه نفوذ و با مصرف حداقل آب ، نیاز آبی گیاه را تامین می کند که راندمان آبیاری در این روش نزدیک 90% می باشد .

  اجزای سیستم آبیاری قطره ای

سیستم آبیاری قطره ای از سه بخش عمده تشکیل شده است :

الف : دستگاه تنظیم مرکزی ( کنترل مرکزی سیستم )

ب : شبکه ی توزیع و آبرسانی ( لوله های انتقال )

ج : قطره چکانها

الف :  دستگاه تنظیم مرکزی سیستم آبیاری قطره‌ای

 این بخش معمولا در ابتدای هر سیستم و نزدیک منبع آب تعبیه می گردد که شامل قسمتهای زیر می باشد : پمپ ، فیلتر یا صافی ، سیکلون ، شیر تنظیم فشار ، مخزن کود و مواد شیمیایی ، کنتور آب ، دستگاه تنظیم کننده ، فشار سنج ها . کارهایی که در این بخش انجام می شود عبارتند از : تحت فشار قرار دادن آب ، تصفیه آب ، تعیین مدت زمان آبیاری ، اضافه نمودن کود و مواد شیمیایی لازم به آب .

 ب :  شبکه‌ی توزیع و آبرسانی در سیستم آبیاری قطره‌ای

انتقال آب با لوله‌ پلی اتیلن آبیاری قطره ای به عهده ی لوله های اصلی ، لوله های رابط و لوله های جانبی می باشد . لوله های اصلی عمل رسانیدن آب از ایستگاه پمپاژ به لوله های رابط یا جمع کننده در باغ یا مزرعه را به عهده دارند . لوله های رابط ، آب را از لوله های اصلی به لوله های فرعی می رسانند . لوله های فرعی یا جانبی که قطره چکانها روی آنها تعبیه شده ، در کنار درختان یا بوته ها قرار گرفته و عمل آبیاری را انجام می دهند . جنس این لوله ها معمولا از پلی اتیلن یا P.V.C می باشد .در سیستم آبیاری قطره ای می توان تمام سیستم یعنی لوله های اصلی ، رابط و جانبی را در زیر زمین قرار داد ، ولی بهتر است فقط لوله های اصلی و رابط زیر زمین بوده و لوله های جانبی در کنار هر ردیف از درختان بر روی سطح خاک قرار گیرند .

 ج : قطره چکانها در سیستم آبیاری قطره‌ای

قطره چکانها ، آب را به صورت قطره هایی پشت سر هم در اختیار گیاه قرار می دهند و از مواد پلاستیکی محکم ساخته  شده‌اند که انواع مختلفی دارد. ساختمان قطره چکانها طوری است که جلوی فشار اضافی آب را گرفته و در مقابل سرما ، گرما و مواد شیمیایی نیز مقاوم می باشند .

نکات لازم در بهره برداری از سیستم آبیاری قطره ای

بهره برداری از سیستم آبیاری قطره ای در صورتی می تواند با موفقیت همراه باشد و بهره بردار بتواند آب را با کارایی بالا و راندمان آبیاری مطلوب استفاده کرده و به محصولی با کیفیت و عملکرد مطلوب دست یابد که نکات لازم را در بهره برداری از سیستم، رعایت کند. هر چند طراحی، اجرا، و کیفیت لوازم نیز نقش اساسی و لازم را در موفقیت سیستم دارند ولی کافی نیستند. به عبارتی، تنها وجود یک سیستم آبیاری مجهز و پیشرفته، شرط کافی برای رسیدن به نتیجه مطلوب نیست، بلکه چگونگی راهبری و مدیریت آن نیز می تواند در نتیجه ای که بدست می آید تأثیر زیادی داشته باشد. با فرض اینکه طراحی سیستم آبیاری، نکات اساسی و لازم را در طراحی در نظر داشته و طرح دقیقا با توجه به شرایط اقلیمی، محدودیت های آب وخاک، مشخصات گیاه، امکانات فنی موجود در منطقه، دانش بهره بردار و با رعایت مسائل هیدرولیکی تهیه شده و لوازم با کیفیت مناسب نیز در طرح استفاده شده است و اجرای طرح نیز برابر استانداردهای لازم می باشد، مبحث زیر ادامه پیدا کرد.

نکاتی که قبل از اولین بهره برداری باید مورد توجه قرار گیرد

در هر سال، برای اولین شروع بکار سیستم آبیاری لازم است، بررسی ها و کنترل هایی انجام شود که عبارتند از:

– استخرهای ذخیره آب در شروع فصل بهره برداری، کاملا لایروبی و از مواد زائد و جلبک ها پاک شوند.

– قبل از شروع اولین بهره برداری، باید کلیه نکات لازم در مورد تجهیزات کنترل مرکزی رعایت گردد.

– نکاتی که باید در مورد راه اندازی موتور پمپ رعایت شود.

– کلیه شیر فلکه ها که بعد از آخرین آبیاری در سال قبل باز شده اند، بسته شوند.

– درپوش انتهایی کلیه لوله های فرعی و مانیفولدها بسته شود.

– کلیه لوله های فرعی، اصلی و مانیفولدها بازدید شود و در صورت خرابی تعویض گردند.

– در مواردی که آب از رودخانه، که دارای مواد معلق و یا از چاهی که دارای ماسه دهی می باشد، گرفته می شود، ممکن است فیلترهای دورانی به تنهایی قادر به گرفتن شن و ماسه معلق در آب نباشند. لذا در اینگونه موارد قبل از وارد کردن آب به سیستم کنترل مرکزی باید آب از یک حوضچه آرامش عبور داده شود.

 مزایای سیستم آبیاری قطره ای

1.      بالا بردن راندمان آبیاری در حدود 90%

2.      افزایش رشد و عملکرد محصول

3.      استفاده بهینه و موثر تر از آب موجود

4.      کاهش خسارت‌های ناشی از شوری

5.      کاهش هزینه‌های کارگری

6.      سهولت در انجام عملیات زراعی

7.      محدود شدن رشد و تکثیر علف‌های هرز

8.      تسهیل در تامین کود و مواد شیمیایی برای گیاهان

9.      کاهش یا نبود رواناب سطحی

مدیریت و کنترل هوشمند سیستم آبیاری قطره ای

یکی از مزایای سیستم آبیاری قطره ای، قابلیت خودکار کردن سیستم می باشد که در سال های اخیر، در اراضی تحت پوشش آبیاری قطره ای، به آن توجه بیشتری شده است.  خودکار کردن سیستم آبیاری قطره ای ممکن است در قسمت فیلترها و باز و بسته کردن شیرهای برقی باشد و یا ممکن است این عمل با یک سیستم دیجیتال هوشمند صورت گیرد. در حالت اخیر، سیستم آبیاری کاملا خودکار شده و با دادن اطلاعاتی به سیستم هوشمند، امکان برنامه ریزی و اطلاع از پارامترهای زیر از طریق تلفن همراه وجود دارد.

– اندازه گیری دمای هوا و رطوبت خاک

– اطلاع از تغییرات فشار آب داخل شبکه

– اطلاع از وضعیت فیلتراسیون

– اطلاع از قطعی برق، مشخصات ولتاژ و جریان مصرفی الکتروموتور، وضعیت پمپ، برخی خرابی های موتور پمپ

– تزریق کود

– خاموش و روشن کردن چاه و فرمان آبیاری در هر واحد آبیاری و تعیین زمان آبیاری

– امکان ثبت کلیه اطلاعات

در صورتی که طراحی سیستم آبیاری قطره ای بر اساس خودکار کردن کامل و کنترل از راه دور آن انجام شود، لازم است حسگرها و کنترل کننده هایی نظیر اندازه گیر رطوبت، دما، تشعشع، سرعت باد و شیرهای برقی به مجموعه اضافه گردد که این دستگاه ها، هزینه ای را به بهره بردار تحمیل می کند. اما طراح سیستم آبیاری، با تغییر در موقعیت قطعاتی از زمین که در یک واحد آبیاری قرار می گیرند (همزمان آبیاری می شوند)، می تواند باعث شود که قطر لوله های اصلی (نسبت به شرایطی که بهره برداری از سیستم آبیاری، دستی انجام می شود)، کاهش چشمگیری پیدا می کند و از کل هزینه های اجرایی و بهره برداری از سیستم آبیاری قطره ای کاسته شود. در این صورت خودکار کردن و کنترل از راه دور سیستم، توجیه اقتصادی خواهد داشت.

مواد اولیه پلیمری بکار رفته در ساخت لوازم آبیاری قطره‌ی

همواره باید در مورد نوع و کیفیت لوله ها و اتصالات که در سیستم های آبیاری بکار رفته است، حساس بود. پیرامون کیفیت و مواد اولیه بکار رفته در لوازم آبیاری قطره‌ای به سختی می‌توان اطلاعاتی از کارخانجات کسب نمود و در اختیار مصرف کننده قرار داد. پیشرفت صنایع پلاستیک سازی باعث شده است که از روی ظاهر اتصالات و لوله ها به سختی می‌توان در مورد مواد بکار رفته در تولید آنها و کیفیت شان نظر داد. ولی علامت استاندارد , گواهینامه‌های شرکت یا کارخانه تولید کننده میتواند تا حد زیادی از نگرانی‌های بابت مواد اولیه کاست. پلاستیک ماده‌ای است که از منابع طبیعی مانند چوب، کائوچو، قیر و پروتئین‌های حیوانی بدست می‌آید. آنچه در ساخت اتصالات آبیاری قطره‌ای به کار گرفته می شود انواع پلاستیک های گرمایی یا ترموپلاست است. با مواد ترموپلاست می توان میلیون ها قطعه مشابه با کیفیت و هزینه متفاوت تولید نمود. در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، دوام و عملکرد اجزا تشکیل دهنده سیستم که معمولا از مواد ترموپلاست ساخته می‌شود، نقشی اساسی دارد. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی این مواد بستگی به نوع ماده تشکیل دهنده، افزودنی‌ها، پرکننده‌ها و پایدارکنندهها دارد. علاوه بر این فرآیندهای ذوب، تزریق، قالب گیری و شرایط محیطی از نظر دما و زمان نیز بر کیفیت مواد تولیدی اثر دارد. تمام مواد ترموپلاست که قابلیت ارتجاع دارند، در اثر نیروهای وارده دچار تغییر شکل میشوند که به این تغییر شکل خزش گفته می شود. خزش زیاد برای تولید اتصالات و بخصوص قطره چکان ها مناسب نمی باشد. با این وجود در جدول زیر، انواع مواد ترموپلاستی که در ساخت اتصالات و لوازم سیستم های آبیاری قطره ای بکار برده می شوند، به اختصار مورد بررسی قرار می گیرند: منبع :

• ghatrei.com
• padiab.com