ﻃﺮاحی اوﻟﻴﻪ سیستمهای آبیاری موضعی
1-3-3 ﺗﻌﻴﻴﻦ آراﻳﺶ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ
ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ آراﻳﺶ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ روش اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از : آراﻳﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﻚ ردﻳﻔﻪ، آراﻳﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دو ردﻳﻔﻪ، آراﻳﺶ ﺷﺎﺧﻪای، آراﻳﺶ ﺣﻠﻘﻮی و آراﻳﺶ زﻳﮕﺰاﮔﻲ (ﺷﻜﻞ .(1-3 اﻧﺘﺨﺎب ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ روﺷﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﻮع ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه، ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎک و ﻧﻮع ﻳﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ و ﻋﻤﺮ ﮔﻴﺎه دارد وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻛﻠﻲ و در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﻧﺘﺨﺎب آراﻳﺶ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد ﻛﻪ درﺻﺪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه ﺧﺎک (ﺳﻄﺢ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه ﺧﺎک در ﻋﻤﻖ 15 ﺗﺎ 30 ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮی) از 33 درﺻﺪ ﻛﻤﺘﺮ و از 66 درﺻﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ. اﻟﺒﺘﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻏﻴﺮﻣﻌﻤﻮل ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺧﻴﻠﻲ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ، درﺻﺪ ﺳﺎﺧﺖ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از 33 درﺻﺪ ﻛﻤﺘﺮ و در ﻣﻮاردی ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺧﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ از 66 درﺻﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ. اﻧﺘﺨﺎب آراﻳﺸﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻫﺎ و ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻄﺢ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه ﺧﺎک ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ:
1-1-3-3 آراﻳﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﻚ ردﻳﻔﻲ
در آراﻳﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﻚ ردﻳﻔﻲ ﺑﺮای ﻫﺮ ردﻳﻒ ﻛﺎﺷﺖ ﻳﻚ ردﻳﻒ ﻟﻮﻟﻪ آﺑﺪه اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎ ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺸﺨﺺ روی ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ. در اﻳﻦ روش ﻣﻴﺰان درﺻﺪ ﺳﻄﺢ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه، وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ روی ﻟﻮﻟﻪ آﺑﺪه، ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ ﻳﺎ ﻣﺴﺎوی ﺑﺎ Se، (Se = 0/8 × Sw) ﺑﺎﺷﺪ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮدد:
Pw = درصد سطح خیس شده (درصد)
e = تعداد گسیلنده های تخصیص یافته برای هر گیاه
Sp = فاصله گیاهان در ردیف کاشت (متر)
Sr = فاصله ردیفهای کاشت (متر)
Se = فاصله گسیلند هها بر روی لوله آبده (متر)
Sw = عرض نوار خیس شده (متر)
ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ آراﻳﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﻚ ردﻳﻔﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮای ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﺎﺷﺖ آﻧﻬﺎ ﻛﻢ ﻣﺮﻃﻮب ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﻃﻮل ردﻳﻒ ﻛﺎﺷﺖ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ.
2-1-3-3 آراﻳﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دو ردﻳﻔﻲ
در آراﻳﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دو ردﻳﻔﻲ دو ردﻳﻒ ﻟﻮﻟﻪ در دو ﻃﺮف ﻫﺮ ردﻳﻒ ﻛﺎﺷﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد. ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ در ﻃﺮﻓﻴﻦ ردﻳﻒ ﻛﺎﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺪی زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان Pw ﺑﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺣﺪ ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪ. در اﻳﻦ روش درﺻﺪ ﺳﻄﺢ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ:
Pw1 = درﺻﺪ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه ﺑﺮای S1
S1 = ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺧﻠﻲ ﺑﻴﻦ دو ﺟﻔﺖ ﻟﻮﻟﻪ آﺑﺪه در ﻫﺮ ردﻳﻒ ﻛﺸﺖ ﻣﺘﻮاﻟﻲ (ﻣﺘﺮ)
Sr = ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ردﻳﻔﻬﺎی ﻛﺸﺖ (ﻣﺘﺮ)
Pw2 = ﺳﻄﺢ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه ﺑﺮای S2
S2 = ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻴﻦ دو ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ آﺑﺪه در دو ردﻳﻒ ﻛﺸﺖ ﻣﺘﻮاﻟﻲ (ﻣﺘﺮ)
3-1-3-3 آراﻳﺶ ﻗﻄﺮهﭼﻜﺎﻧﻬﺎی ﭼﻨﺪ ﺷﺎﺧﻪ ای
در آراﻳﺶ ﻗﻄﺮهﭼﻜﺎﻧﻬﺎی ﭼﻨﺪ ﺷﺎﺧﻪای ﻫﺮ ردﻳﻒ ﻛﺎﺷﺖ دارای ﻓﻘﻂ ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪ آﺑﺪه ﺑﻮده وﻟﻲ ﻫﺮ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه دارای ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺧﺮوﺟﻲ آب ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. در اﻳﻦ روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻄﺢ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه Pw ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ روﺷﻬﺎی آراﻳﺶ ﺣﻠﻘﻪای و زﻳﮕﺰاﮔﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.
4-1-3-3 آراﻳﺶ ﺣﻠﻘﻪای
در آراﻳﺶ ﺣﻠﻘﻪای ﻳﻚ ردﻳﻒ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ردﻳﻒ ﮔﻴﺎه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. وﻟﻲ ﺑﺮای ﻫﺮ ﮔﻴﺎه (درﺧﺖ) اﻧﺸﻌﺎﺑﻲ از ﻟﻮﻟﻪ آﺑﺪه اﻳﺠﺎد و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﻠﻘﻪ دور درﺧﺖ ﻗﺮار داده ﻣﻲ ﺷﻮد و ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮ روی ﻟﻮﻟﻪ اﻧﺸﻌﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ. ﺳﻄﺢ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه در اﻳﻦ روش از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ.
در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ راﺑﻄﻪ 3-3 ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ.
این روش مشابه روشهای چند شاخه ای و زیگزاگی در آبیاری باغاتی که فاصله گیاهان زیاد و سطح توسعه ریش هها و یا سطح سایه انداز گیاه گسترده باشد کاربرد مناسب تری دارد.
5-1-3-3 آراﻳﺶ زﻳﮕﺰاﮔﻲ
در آراﻳﺶ زﻳﮕﺰاﮔﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮای ﻫﺮ ردﻳﻒ ﮔﻴﺎه ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪ آﺑﺪه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد. ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺳﻄﺢ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه در اﻳﻦ روش ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ روش ﺣﻠﻘﻪای از راﺑﻄﻪ 5-3 اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد.
2-3-3 ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ
در ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎی آﺑﻴﺎری ﻣﻮﺿﻌﻲ، در ﻣﺤﺪوده ﺗﻮﺳﻌﻪ رﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺎزﻫﺎی رﻃﻮﺑﺘﻲ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﭙﻮﺷﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﺮای اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ را 80 درﺻﺪ ﻗﻄﺮ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻳﻚ ﻧﻮار ﻣﺮﻃﻮب در ﻣﺤﺪوده ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد. ﭘﻴﺎز رﻃﻮﺑﺘﻲ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﺪه و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺧﺮوﺟﻴﻬﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻮع ﺧﺎک ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻧﺪازهﮔﻴﺮی ﺷﻮد ﻳﺎ از ﻃﺮﺣﻬﺎی اﺟﺮا ﺷﺪه ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺘﺨﺮاج ﮔﺮدد. اﻟﮕﻮی ﺧﻴﺲ ﺷﺪه ﺧﺎﻛﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮای ﻗﻄﺮهﭼﻜﺎﻧﻬﺎی 4 ﻟﻴﺘﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﺟﺪول 3-3 اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ.
3-3-3 ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ
ﺗﻌﺪاد ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎی اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻴﺎه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﮔﻴﺎﻫﺎن، آراﻳﺶ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻫﺎ، ﻧﻮع ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه، ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎک و درﺻﺪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻃﺮاح و ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﻪ روش ﺳﻌﻲ و ﺧﻄﺎ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﮔﺮدد. ﺑﺮای اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﮔﻴﺎه و ﻓﺎﺻﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻌﺪاد ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎی ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﺮح اوﻟﻴﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﮔﺮدد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ درﺻﺪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺧﻴﺲ ﺷﺪه ﺧﺎک و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰی آﺑﻴﺎری و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻫﻴﺪروﻟﻴﻜﻲ در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪی ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﻌﺪاد ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎی اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻴﺎه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
4-3-3 ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺠﻢ آب ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻫﺮ ﮔﻴﺎه
ﺑﺮای ﺗﻌﻴﻴﻦ آب ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻫﺮ ﮔﻴﺎه در ﻫﺮ ﻧﻮﺑﺖ آﺑﻴﺎری از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد:
G = حجم ناخالص آب مورد نیاز گیاه در یک نوبت آبیاری (لیتر)
Sp = فاصله گیاهان در روی ردیف کشت (متر)
Sr = فاصله ردیفهای کشت (متر)
dg = عمق ناخالص آبیاری (میلی متر)
روش ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻋﻤﻖ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ آﺑﻴﺎری در روﺷﻬﺎی آﺑﻴﺎری ﻣﻮﺿﻌﻲ در ﺑﻨﺪ 13-1 اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ. ﺣﺠﻢ آب ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ روزاﻧﻪ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻫﺮ ﮔﻴﺎه ﻧﻴﺰ از ﺗﻘﺴﻴﻢ اﻳﻦ ﻋﺪد ﺑﺮ دور آﺑﻴﺎری ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد.
5-3-3 زﻣﺎن ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻛﺎرﻛﺮد ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻫﺎ
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد و ﺑﺪه ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎی اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه و ﺣﺠﻢ آب ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻫﺮ ﮔﻴﺎه در ﻫﺮ دور آﺑﻴﺎری، زﻣﺎن آﺑﻴﺎری در ﻫﺮ ﻧﻮﺑﺖ ﻳﺎ زﻣﺎن ﻛﺎرﻛﺮد ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ در ﻫﺮ ﻧﻮﺑﺖ آﺑﻴﺎری از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد:
T = زمان کارکرد گسیلنده ها (ساعت)
G = حجم آب مورد نیاز هر گیاه در هر نوبت آبیاری (لیتر)
Np = تعداد گسیلنده اختصاص یافته به هر گیاه
q = بده گسیلنده انتخاب شده (لیتر بر ساعت)
در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی آﺑﻴﺎری ﺳﻌﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ زﻣﺎن آﺑﻴﺎری، ﻳﻚ ﻋﺪد ﺻﺤﻴﺢ و ﻳﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ دارای اﻋﺸﺎر 30 دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ زﻣﺎن ﻛﺎرﻛﺮد ﺳﻴﺴﺘﻢ آﺑﻴﺎری ﻛﻪ ﻣﻀﺮب ﺻﺤﻴﺤﻲ از زﻣﺎن ﻛﺎرﻛﺮد ﻗﻄﻌﺎت آﺑﻴﺎری ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻪ 90 درﺻﺪ ﺳﺎﻋﺎت ﺷﺒﺎﻧﻪروز 21) ﺳﺎﻋﺖ) ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ زﻣﺎن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه از راﺑﻄﻪ 7-3 را ﻧﻤﻲﺗﻮان زﻣﺎن ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻓﺮض ﻧﻤﻮد و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺪﻳﻠﻬﺎﻳﻲ در آن ﻣﻨﻈﻮر ﻛﺮد. ﺑﺮای اﻳﻦ ﻫﺪف ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺸﺎر ﻛﺎرﻛﺮد ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﻮد و ﻳﺎ در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺗﻌﺪاد و ﻳﺎ ﻧﻮع ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه را ﺗﻐﻴﻴﺮ داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ زﻣﺎن ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻫﺎ (Ta) دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ.
6-3-3 ﺑﺪه ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻫﺎ
ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻛﺎرﻛﺮد ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻫﺎ، ﺑﺪه ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه ﻳﺎ ﺑﺪه ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻫﺎ از راﺑﻄﻪ 8-3
qa = بده متوسط گسیلنده (لیتر بر ساعت)
G = حجم آب مورد نیاز هر گیاه در هر نوبت آبیاری (لیتر)
Np = تعداد گسیلنده اختصاص یافته به هر گیاه
Ta = زمان متوسط کارکرد گسیلنده ها (ساعت)
در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺑﺪه ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ داﺷﺖ، ﺑﺪه ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻳﺎ ﺑﺪه ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺪه اﺳﻤﻲ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﺗﻔﺎوت زﻳﺎدی ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ (اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده ﻣﺠﺎز ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻏﻠﺐ از ﻃﺮف ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻧﺪه اﻋﻼم ﻣﻲ ﺷﻮد) ﭼﻮن در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
7-3-3 ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺸﺎر ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻫﺎ
ﻓﺸﺎر ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﺪه – ﻓﺸﺎر آن ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه و ﺑﺪه ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد:
Ha = فشار کارکرد متوسط گسیلنده ها (متر)
qa = بده متوسط گسیلنده (لیتر بر ساعت)
x = توان بده گسیلنده
k = ضریب بده گسیلنده
8-3-3 ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺠﺎز ﻓﺸﺎر در ﻗﻄﻌﻪ آﺑﻴﺎری
ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺠﺎز ﻓﺸﺎر در ﻗﻄﻌﻪ آﺑﻴﺎری ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻓﺸﺎر ﺣﺪاﻗﻞ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ در ﻗﻄﻌﻪ آﺑﻴﺎری ﺑﻮده و از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ:
Δ Hs = تغییرات مجاز فشار در قطعه آبیاری (متر)
Ha = فشار متوسط گسیلنده ها (متر)
Hn = فشار حداقل گسیلند هها (متر)
ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﺑﻨﺪ (7-3-3) ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﻓﺸﺎر ﺣﺪاﻗﻞ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهﻫﺎ، ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪهای ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﻗﻄﻌﻪ آﺑﻴﺎری دارای ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ:
Hn = فشار حداقل گسیلند هها (متر)
Qn = بده حداقل گسیلنده ها (لیتر بر ساعت)
x = توان بده گسیلنده
k = ضریب بده گسیلنده
ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺑﺪه ﺣﺪاﻗﻞ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻫﺎ در ﻗﻄﻌﻪ آﺑﻴﺎری ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺮای اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺪه ﺣﺪاﻗﻞ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه ﻫﺎ در ﻗﻄﻌﻪ آﺑﻴﺎری ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﺿﺮﻳﺐ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﭘﺨﺶ، ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺎﺧﺖ ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه و ﻣﻘﺪار ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻴﺎه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ:
Eu = ضریب یکنواختی پخش (درصد)
V = ضریب تغییرات ساخت (اعشار)
Np = تتعداد گسیلنده اختصاص داده شده به هر گیاه
qn = بده حداقل گسیلنده ها (لیتر بر ساعت)
qa = بده متوسط گسیلنده ها (لیتر بر ساعت)
ﻣﻘﺪار ﺿﺮﻳﺐ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﭘﺨﺶ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺑﻨﺪ 7-1 ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﻮع ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه دارد و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎزﻧﺪه اﻋﻼم ﮔﺮدد، ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺤﻮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﻧﻬﺎ در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎی ﻗﺒﻠﻲ ذﻛﺮ ﮔﺮدﻳﺪ.
ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ∆ Hs در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺟﻮاﺑﮕﻮی ﻧﻴﺎزﻫﺎی ﻃﺮاﺣﻲ (اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع و اﺻﻄﻜﺎک ﻟﻮﻟﻪﻫﺎ) ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ∆ Hs ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎی زﻳﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ:
1- ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه دﻳﮕﺮی ﺑﺎ V ﻳﺎ x ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد.
2- ﺗﻌﺪاد ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻴﺎه اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ.
3- ﻧﻮع ﮔﺴﻴﻠﻨﺪه را ﺗﻐﻴﻴﺮ داد ﺗﺎ ﻣﻘﺪار Ha اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ.
4- ﭘﺬﻳﺮش ﻳﻜﻨﻮاﺧﺘﻲ ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﻤﺘﺮ از ﺣﺪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻠﻲ.
9-3-3 ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی و ﻗﻄﻌﻪﺑﻨﺪی
در ﻗﻄﻌﻪﺑﻨﺪی و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی آﺑﻴﺎری ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻄﻌﺎت آﺑﻴﺎری ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻢزﻣﺎن آﺑﻴﺎری ﺷﺪه و از ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﺑﻴﺎری ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ اﻳﺴﺘﮕﺎه آﺑﻴﺎری ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد. ﺗﻌﺪاد اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻬﺎی آﺑﻴﺎری در ﻫﺮ ﻣﺰرﻋﻪ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد.
N = تعداد ایستگاههای آبیاری
f = دور آبیاری اصلاح شده (روز)
t = تعداد ساعتهای بهر هبرداری از سیستم آبیاری در شبانه روز (ساعت)
Ta = زمان آبیاری یا زمان کارکرد گسیلنده ها در هر نوبت آبیاری (ساعت)
در راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﺳﺎﻋﺎت ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺳﻴﺴﺘﻢ آﺑﻴﺎری در ﺷﺒﺎﻧﻪروز در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ از ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻓﺸﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﺣﺪاﻛﺜﺮ 90 درﺻﺪ ﺳﺎﻋﺘﻬﺎی ﺷﺒﺎﻧﻪروز در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد.
ﭘﺲ از ﻗﻄﻌﻪﺑﻨﺪی و ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻬﺎی آﺑﻴﺎری ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﺑﻴﺎری ﻫﺮ اﻳﺴﺘﮕﺎه در ﻃﻲ ﻓﺼﻞ زراﻋﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد. ﺑﺮای اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻣﺎن آﺑﻴﺎری ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﺷﺪه و دور آﺑﻴﺎری ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺎز آﺑﻲ ﮔﻴﺎه در ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺷﺪ از رواﺑﻂ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و اراﺋﻪ ﮔﺮدد.