روشهای جدید آبیاری

دلایل استفاده از روشهای نوین آبیاری

آب به عنوان منبع و سرچشمه حیات یکی از اصلی‌ترین عوامل رشد و توسعه در جوامع بشری و همچنین توزیع گونه های گیاهی درسطح زمین به شمار می آید. ازسوی دیگربخش کشاورزی که تأمین کننده اصلی غذا، این نیاز حیاتی در جهان به شمار می رود، کاملاً وابسته به منابع آبی است به طوری که بیشترین میزان مصرف آب درجهان (حدود75درصد) به بخش کشاورزی اختصاص یافته است که این رقم درکشورهای درحال توسعه به بیش از90درصدآب مصرفی میرسد. این درحالی است که درایران 92درصد آب استحصالی ازمنابع مختلف درعرصه کشاورزی مصرف می‌شود و تنها کمتراز 8 درصدآن به مصارف خانگی وصنعتی می‌رسد. اما متأسفانه بایدگفت که به دلیل رواج شیوه های آبیاری سنتی درکشور که از راندمان پایینی برخوردارند ، عملاً بیش از75 درصدآب مصرفی دربخش کشاورزی به هدر رفته ونقش مؤثری درتولید محصول ایفا نمی‌نماید.

طبق آمار اعلام شده درسال‌های اخیر به دلیل کاهش نزولات جوی در ایران و برداشت بی رویه ازمنابع آب زیرزمینی ، باکاهش سالانه بیش از3 میلیارد مترمکعب ذخیره آب های زیرزمینی روبرو هستیم . همچنین متوسط سالانه آب های سطحی مورد استفاده دربخش کشاورزی بالغ بر240 میلیون مترمکعب است. با مقایسه حجم کل آب مصرفی در بخش کشاورزی (یک میلیارد مترمکعب) و مساحت اراضی فاریاب زیرکشت انواع محصولات زراعی وباغی به ترتیب 69470 و82000 هکتار مشاهده می‌شود که سالانه به طور متوسط 12 الی 13هزارمترمکعب درهرهکتار از اراضی زراعی مصرف می شود. این درحالی است که با استفاده ازتکنولوژی و دانش روز دنیا در زمینه آبیاری می توان تا حد زیادی ازهدر رفتن این منابع حیاتی وگرانقدر جلوگیری نمود. دراین راستا ترویج استفاده ازسیستم های نوین وبه نسبت کم هزینه آبیاری و بهینه سازی مدیریت ازمنابع آب امری بسیارمؤثراست.

گرچه درسال‌های اخیراستفاده ازشیوه های آبیاری تحت فشار رشد سریعی داشته است لکن روش های آبیاری, آبیاری سطحی هنوز هم رایج ترین شیوه آبیاری در دنیاست. درایران 90درصدکل آبیاری کشوربه طریق سطحی یا ردیفی انجام می شود. روش های آبیاری سطحی بدلیل پایین بودن سرمایه گذاری اولیه ، هزینه کم تعمیر و نگهداری و نیاز به انرژی کمتر نسبت به روشهای آبیاری تحت فشار ، یکی از متداولترین روشهای آبیاری در دنیا می باشد.

بدلیل ماهیت ذاتی روابط آب و خاک ، راندمان پایین و پیچیده بودن مدیریت آبیاری از عمده نقاط ضعف این روش به شمار می‌آید که این ناشی از درجه اتوماسیون پایین ، عدم امکان بکارگیری ابزار و تاسیسات اندازه‌گیری و کنترل جریان و از طرف دیگر نیاز به نیروی کارگری ماهر در این روش آبیاری می‌باشد . پیشرفتهای اخیر در تکنولوژی روشهای آبیاری سطحی بطور قابل ملاحظه‌ای برتری سیستم‌های تحت فشار را از نظر بازدهی کاهش داده و یا در برخی شرایط از بین برده است .

با توجه به مشکلات و مسائلی که در استفاده از نهرهای خاکی برای آبرسانی به مزارع وجود دارد ، ایجاب می کند تا دیگر روشهایی که برای این منظور می تواند به کار برده شود نیز مورد ارزیابی قرارگیرد تا ضمن حفظ مزایای آبیاری سطحی ، از معایب آن کاسته گردد .

روش های آبیاری تحت فشاراغلب باوجود راندمان بالا بامحدودیت های متعددی مواجهند که مانع ازکاربرد وسیع آنها شده است . استفاده ازاین روش ها پیش زمینه های متعددی را می‌طلبد. ازجمله نیاز به یکپارچه سازی اراضی کشاورزی ، سرمایه گذاری کلان دولتی و خصوصی ، با صرفه‌تر شدن کار کشاورزی برای تولیدکننده . برخی محدودیت های ذاتی این سیستم ها نظیرعامل گرفتگی و عامل شوری. به همین دلیل نیز روش های آبیاری تحت فشار تاکنون نتوانسته اند در کشور جایگزین روش های آبیاری سطحی شده ودر مقیاس وسیع مورد استقبال قرارگیرند.

برگرفته شده از انجمن علمی گروه مهندسی آب رازی کرمانشاه