کارشناسی ارشد مدیریت حرفه ای بازرگانی خوب یا بد است

بحث های زیادی که در خصوص دفاع یا حمله به رشته MBA در وبلاگهای مختلف جریان داشت ، این موضوع جالب بهانه نوشتن این مطلب شد.

رشته MBA یا کارشناسی ارشد مدیریت حرفه ای بازرگانی رشته ای است که جوانب و زمینه های مختلفی که مدیر شرکت تجاری باید با آنها آشنا باشد را به مخاطب خود به صورت فشرده انتقال میدهد ولی بحث اینجاست که آیا فارغ التحصیلان این رشته واقعا توانایی لازم را کسب میکنند؟

از نظر ما پاسخ این سوال منفی است. به هیچ عنوان نمیتوان گفت اگر کسی حتی اگر در هاروارد فارغ التحصیل مدیریت شود حتما مدیر شایسته ای است چرا؟

برای اینکه اصولا مدیریت یک توانایی ذاتی هم لازم دارد که از آن به عنوان هنر مدیریت در کتب مختلف مدیریت یاد میشود.

کسی که فاقد این توانایی است حتی اگر از بهترین رشته های مدیریت بهترین دانشکده های دنیا نیز فارغ التحصیل شود از عهده وظیفه مدیریت بر نمی آید

همانگونه که میبینیم بسیارند افرادی که اصلا هم دانشگاه نرفته اند ولی از طریق مطالعه آزاد و بیشتر با تکیه بر بخش ذاتی مدیریت خود توانسته اند مسئولیت مدیریت خود را به انجام برسانند.

این عنصر ذاتی نکته های بسیاری را در خود دارد. همان عنصری که هر کسی فکر میکند آن را دارد و اصولا مدیر توانمندی است در حالیکه تفاوتی بین مفاهیم مدیریت و رهبری و سرپرستی و ریاست قائل نیست و همه را یکسان میداند

به همین دلیل اصلا نباید انتظار داشت که فارغ التحصیل رشته MBA شاخ شکن غول باشد این رشته برای  فارغ التحصیلان رشته مدیریت صنعتی چیز چندان عجیب و غریبی نیست و شاید فقط 30 درصد برخی از مهارتهای آنها را افزایش داده باشد ولی قطعا برای لیسانسهای غیر مدیریتی رشته ای است بسیار توانمند چون این افراد کاملا با تکنیکها و ابزارهای مختلف مدیریت در جمیع رشته های آن اعم از منابع انسانی و تولید و بازرگانی و مالی نا آشنا هستند این رشته میتواند بسیار به کارشان بیاید چرا که چکیده نکات اساسی برای اداره کسب و کار را در این رشته گنجانده اند.

بنابر این اگر شما فردی هستید که اولا دارای تجربه ای در کسب و کاری بوده اید (یعنی عملا سرمایه گذاری کرده و ریسک نموده اید یا با استخدام در سمتهایی با مسئولیت مدیریت در این زمینه تجاربی بدست آورده اید) و در ثانی به نظر میرسد که توانایی تاثیر گذاری بر دیگران را نیز دارید و میتوانید بدون استفاده از قدرت زور و چماق دیگران را پیرو خود کنید تا کاری را که میخواهید برایتان انجام دهند این رشته میتواند بسیار به کارتان بیاید تا کسب و کار خودتان را بهتر اداره کنید

اگر هم فردی هستید که به دنبال جذب و استخدام این افراد و سپردن مسئولیتهای مدیریتی به این افراد هستید مطمئن باشید که همه فارغ التحصیلان این رشته توانایی اداره کردن حتی کارگاههای کوچک را هم ندارند.

علاوه بر آن محیطی که مدیر در آن قرار میگیرد هم بسیار موثر است. یعنی ممکن است فردی در سازمانی در یک کشوری مدیر بسیار توانمندی باشد و بتواند به خوبی از عهده دستیابی به اهداف سازمانی در شرایط مختلف بر بیاید ولی دلیل نمیشود همان فرد در کشور دیگری یا سازمانی از نوع دیگر نیز به همان نسبت موفق باشد.

مثلا شاید اگر اقای جک ولش را مدیر ایران خودرو کنند نتواند کاری از پیش ببرد. چون شرایط محیط کسب و کار آمریکا با ایران تفاوتهایی دارد که باید اختلافات فرهنگی را هم به آن افزود. ضمن آنکه مدیر ایران خودرو شاید نتواند به عنوان مدیر مثلا قطارهای رجا مدیر موفقی باشد و چه بسا اگر در ایران خودرو مدیر موفقی بوده است در قطارهای رجا فضاحتهای مدیریتی به بار بیاورد.

و اما اگر تمایل دارید در این رشته ادامه تحصیل بدهید حتما قبل از آنکه در خصوص دانشکده بررسی کنید در خصوص اساتید وسواس داشته باشید.

به راحتی میتوان اسامی هیئت علمی دانشگاهها و سوابق آنها را از طریق اینترنت بدست آورد.

در هر رشته ای این اساتید متبحر و دانشمند هستند که میتوانند فارغ التحصیلان ماهری را تحویل جامعه دهند. پس بسیار مهم است که به ظواهر امر توجه نکنید بلکه بطن دانشگاهها را مورد مطالعه قرار دهید.

به عنوان مثال سازمان مدیریت صنعتی اولین دانشکده ای است که رشته EMBA را در ایران برگزار کرد. سالها پس از آن دانشگاه شریف نیز اولین دوره MBA را در ایران برگزار نمود. گرچه پیش از انقلاب دانشگاه امام صادق فعلی نماینده دانشگاه هاروارد بود و سه دوره نیز فارغ التحصیل رشته مدیریت داشت.

ولی دلیل نمیشود که ادعا کنیم دانشگاههای شریف یا سازمان مدیریت صنعتی بهترین فارغ التحصیلان را تحویل میدهند. همه چیز به اساتید مربوط میشود و البته دانشگاههای معروف نیز معروفیتشان را از تجارب علمی اساتیدی که با آنها همکاری میکنند و ظوابشان به دست می آورند.

وارد مقایسه تواناییهای مدیریتی شریفی ها با سازمان مدیریت صنعتی نمیشوم چون باید خودتان عملا تجربه کنید و فعلا کار ما نیست که تحقیق کنیم و نیازی هم نداریم ولی شاید یکی از دلایل تفاوت و برتری دانشجویان سازمان مدیریت صنعتی نحوه گزینش دانشگاهها باشد که در سازمان مدیریت صنعتی بر تجارب مدیریتی و گزینش بر اساس تجارب دانشجو تاکید دارند

راستی در خصوص فرق MBA و EMBA که سوالهای زیادی پرسیده شده که رشته EMBA در اصل همان MBAاست که برای افراد شاغل در پستهای مدیریت طراحی شده است تا این افراد ضمن تحصیل به صورت نیمه وقت امکان حضور در مسئولیتهای خود را نیز داشته باشند و الزاما همه آنها باید دارای تجارب اجرایی نیز باشند چون دروس طراحی شده برای این افراد به گونه ای است که از تجارب عملی افراد در طول سالها مدیریتشان نیز در ترکیب با دروس تئوری استفاده شود.

نکته مهم دیگر نیز آنکه قرار نیست فارغ التحصیلان این رشته به دنبال اخذ PhD باشند چرا که PhD داشتن یعنی اهل تحقیق بودن در حالیکه اصولا مدیری که محقق باشد به درد کار مدیریت نمیخورد بلکه وظیفه او استفاده از تحقیقها به نفع منافع سازمان است. کسی که بیش از اندازه در کاری متخصص شود به درد پستهای بالاتر مدیریت نمیخورد. مدیران ارشد سازمانها باید بیشتر جنرالیست باشند تا متخصص برای اینکه بتوانند از زوایای مختلف به مسائل نگاه کنند و مسائل را حل کنند.

به قول جناب اقای دکتر خرم: "اسپشیالیستها(متخصصین) سعی میکنند بیشتر و بیشتر در مورد موضوعات خاصی بدانند. آنها آنقدر این کار را ادامه میدهند تا اینکه همه چیز را در مورد هیچ چیز بدانند.

جنرالیستها سعی میکنند کمتر و کمتر در مورد همه چیز بدانند و روزی متوجه میشوند که هیچ چیز در مورد همه چیز میدانند"

اگر دقت کنید متخصصین دارند سعی میکنند در مورد موضوع خاصی بیشتر بدانند و برای همین هم هست که MBA خوانها شانس بیشتری برای مدیر شدن دارند تا PhD دارها و عملا کمتر شرکتی PhD دارها را به (البته بجز جهان سوم) به پستهای مدیریت ارشد انتخاب میکنند.